အင္းဒင္လူသတ္မႈစစ္ေဆးၿပီး ပါဝင္ပတ္သက္သူေတြအေရးယူေရး ေဆာင္ရြက္ေနၿပီဟု သမၼတရံုးတုန္႔ျပန္

11 February 2018  ဗြီအိုေအ (ျမန္မာပုိင္း)

အင္းဒင္ရြာသား ၁၀ ဦးကိုစက္တင္ဘာ ၁ ရက္ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္က ဖမ္းဆီးထားပုံ။ (ဓါတ္ပုံ-႐ုိက္တာ)

အင္းဒင္သတ္ျဖတ္မႈနဲ႔ပတ္သတ္လိုု႔ တပ္မေတာ္ဘက္က စံုုစမ္းစစ္ေဆးမႈအရ တပ္မေတာ္ဘက္က ၇ဦး ရဲတပ္ဖြဲ႔ ဘက္က ၃ဦး တိုု႔အျပင္ ေဒသခံ ၆ဦး ကိုု ဥပေဒေၾကာင္းအရ အေရးယူဖိုု႔ ေဆာင္ရြက္လိုုက္ၿပီလိုု႔ စံုုစမ္းစစ္ေဆးမႈ ေနာက္ဆံုုးအေျခအေနကိုု သမၼတေျပာေရးဆိုုခြင့္ရွိသူ ဦးေဇာ္ေဌးက ဗြီအိုုေအကိုု ေျပာဆိုုလိုုက္ပါတယ္။ ဒီလိုုထုုတ္ ေဖာ္ေျပာဆိုုလိုုက္တာက ရိုုက္တာထုုတ္ျပန္ခ်က္ထဲမွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ အခ်က္ေတြကမွန္ကန္မႈရွိတာမိုု႔ ခ်က္ခ်င္း အေရးယူ တာ မဟုုတ္ဘဲ တပ္မေတာ္ဘက္က စံုုစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြဆက္လက္ လုုပ္ေဆာင္တာမွာ ေတြ႔ရွိတဲ့အခ်က္အေပၚ အခုုလိုုအေရးယူတာျဖစ္တယ္ လိုု႔ဆိုုပါတယ္။ ဒီသတင္းကိုု ဆက္သြယ္ ေမးျမန္းထားတဲ့ ဗီြအိုုေအသတင္းဌာနက ေမခကေပးပိုု႔ထား ပါတယ္။

အင္းဒင္သတ္ျဖတ္မႈနဲ႔ပတ္သတ္လိုု႔ တပ္မေတာ္ဘက္က စံုုစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြဆက္လက္ လုုပ္ေဆာင္ေနတာျဖစ္ၿပီး စံုုစမ္းစစ္ေဆးမႈအရ အခုုလိုု အေရးယူဖိုု႔ျပင္ဆင္လိုုက္တာ ျဖစ္တယ္လိုု႔ သမၼတေျပာေရးဆိုုခြင့္ရွိသူ ဦးေဇာ္ေဌးက ဗြီအိုုေအကိုု ေျပာပါတယ္။

“ဒီအင္းဒင္ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ နံပါတ္ ၁ အခ်က္က တပ္မေတာ္ဘက္ကေန သတင္း ထုတ္ျပန္ထားပါတယ္။ သတင္းထုတ္တဲ့ကိစၥက ဒီကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဒီျဖစ္စဥ္ကို သူတုိ႔ေဖာ္ျပတယ္။ နံပါတ္ ၂ အခ်က္က ဒါကိုစုံစမ္းစစ္ေဆးမယ္။ နံပါတ္ ၃ အခ်က္က ဒီစုံစမ္းစစ္ေဆးေပၚေပါက္တဲ့ အေပၚ မူတည္ၿပီးေတာ့အေရးယူမယ္ဆုိတာ ဒီ ၃ ခ်က္ကို အဓိကေျပာတယ္။ အခုေလာေလာဆယ္ ေနာက္ဆုံး update ကေတာ့ အင္းဒင္ကိစၥနဲ႔ သူတို႔က စုံစမ္းစစ္ေဆးေရးခုံ႐ုံးဖဲြ႔ၿပီးေတာ့ စစ္လိုက္တယ္။ 

စစ္လိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ တပ္မေတာ္ကအရာရွိစစ္သည္ ၃ ဦး၊ စုစုေပါင္း တပ္မေတာ္က ၇ ဦး ပါ၀င္ပတ္သက္မႈ ရွိတယ္ဆိုတာေတြ႔ရတယ္။ ေနာက္တခုက ရဲတပ္ဖဲြ႔၊ ရဲတပ္ဖဲြ႔ဘက္က ၃ ဦး ပါ၀င္ပတ္သက္မႈရွိတယ္ဆုိတာ ေတြ႔ရတယ္၊ ေဒသဆုိင္ရာ ရြာသူရြာသား ၆ ဦး ပါ၀င္ပတ္သက္တယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ ဥပေဒနဲ႔ အေရးယူဖို႔ ေျပာထားတယ္။”

ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္က ထုုတ္တဲ့ ရိုုက္တာထုုတ္ျပန္ခ်က္ထဲမွာေတာ့ လက္ရွိဖမ္းဆီးခံ ရိုုက္တာသတင္းေထာက္ေတြျဖစ္တဲ့ ကိုုဝလံုုးနဲ႔ ကိုုေက်ာ္စိုုးဦးတိုု႔ဟာ ဒီသတင္းစံုုစမ္းမႈေၾကာင့္ ရဲတပ္ဖြဲ႔ကအမႈဆင္ကာဖမ္းခဲ့တယ္လိုု႔ သေဘာ သက္ေရာက္ေစတာမ်ိဳးကိုုေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒါနဲ႔ပတ္သတ္လိုု႔ ဦးေဇာ္ေဌးကေတာ့

“အဲဒါကေတာ့ တရား႐ုံးမွာ စီရင္ဆဲ ၊ စစ္ေဆးဆဲ ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို႔လို႔၊ က်ေနာ္တုိ႔ကေတာ့ ဘာမွေျပာလို႔မရဘူး။ အဲဒါမွာ စစ္ေဆးၿပီးေတာ့မွ၊ ဒီအမႈနဲ႔ ပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္း ရွိ၊ မရွိ၊ ဆုိတာကိုေတာ့ တရား႐ုံးက ဆုံးျဖတ္လိမ့္မယ္။ အဲဒီအေပၚမွာေတာ့ အစိုးရကေနၿပီးေတာ့ ဒီအခ်ိန္မွာ ဒီအမႈက ဘယ္လိုပါ၊ ဘယ္လိုပါဆုိတာကို က်ေနာ္တုိ႔က ေျပာလို႔မရဘူး။ အဲဒါက contempt of court တရား႐ုံးမေထမဲ့ျမင္လုပ္မႈေပါ့ ၊ က်ေနာ္တုိ႔ မလိုလားဘူး၊ အဲဒီအတြက္ က်ေနာ္တုိ႔က comment မေပးဘူး၊ တရား႐ုံးရဲ႕ ဆုံးျဖတ္ခ်က္အတုိင္း ျဖစ္ပါတယ္။”

မၾကာေသးခင္က တပ္မေတာ္ဘက္က အင္းဒင္သတ္ျဖတ္မႈနဲ႔ပတ္သတ္လိုု႔ စံုုစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြ လုုပ္ကာ ထုုတ္ျပန္ ထားတာမွာ ရခိုင္ျပည္နယ္ ေမာင္ေတာၿမိဳ႔နယ္ အင္းဒင္ေက်းရြာသုသာန္မွာေတြ႔ရိွတဲ့ ရုပ္အေလာင္းေတြဟာ ရြာသားတခ်ဳိ႕နဲ႔ လုံၿခဳံေရးတပ္ဖြဲ႔ဝင္ေတြက သတ္ျဖတ္ခဲ့တဲ့ ဘဂၤါလီအၾကမ္းဖက္သမား ၁၀ ဦး ျဖစ္ေၾကာင္း ထုုတ္ ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တပ္မေတာ္က စံုစမ္းစစ္ေဆးၿပီး သတင္းထုတ္ျပန္မႈဟာ တကယ့္ လက္ေတြ႔နဲ႔ ကြဲလြဲေနတယ္ လိုု႔ရိုုက္တာကေဖာ္ျပထားပါတယ္။ရိုုက္တာအဆိုုအရ ဒီသတ္ခံရသူေတြဟာ ရြာသားေတြသာျဖစ္တယ္လိုု႔ ဆိုုထားတာပါ။ ဒါနဲ႔ပတ္သတ္လိုု႔ ကြဲလြဲမႈကိုု တိက်စြာစံုုစမ္းရရွိတာရွိမရွိ ဗီြအိုုေအေမးတာကိုု ဦးေဇာ္ေဌးက

“အခုရခုိင္ကိစၥမွာ အၿမဲတမ္း ၂ ဘက္ကဲြလဲြေနတာ အဲဒီအခ်က္ပဲ။ အဲဒီေတာ့ ဒီဘက္က ရခုိင္ေဒသခံေတြနဲ႔ လုံၿခဳံေရးတပ္ဖဲြ႔၀င္ေတြ ေျပာတာက၊ အၾကမ္းဖက္သမားေတြနဲ႔ အဲဒီဘက္က ရြာသူရြာသားေတြနဲ႔ ေပါင္းၿပီးေတာ့ ၊ သာမန္လူေရာ၊ အၾကမ္းဖက္သမားေရာ ေရာၿပီးေတာ့ တုိက္ခုိက္တယ္ဆုိတာ ေတြ႔ရတယ္။ ဟိုဘက္ကက်ေတာ့ မဟုတ္ဘူး၊ ဒါအျပစ္မဲ့ျပည္သူပါဘာညာဆုိတာ ေျပာရတယ္။ ဒါက က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏုိင္ငံတင္မကဘူး၊ တကယ့္ႏုိင္ငံတကာအၾကမ္းဖက္စစ္ဆင္ေရးေတြလုပ္ေနတဲ့၊ အေမရိကန္တုိ႔ ၊ ေနတုိးတုိ႔၊ စစ္ဆင္တဲ့အခါမွာလည္း၊ အၿမဲတမ္း ဒြိဟျဖစ္ရတဲ့ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။ 

အခု ARSA ကလည္း၊ သူတုိ႔ရဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာၾကည့္ရတာက၊ ရြာေတြမွာ အမာခံေတြထားတယ္။ အၾကမ္းဖက္သင္တန္းေတြေပးတယ္။ တကယ္တမ္းျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ဒီအၾကမ္းဖက္တုိက္ခုိက္မႈမွာ ပါ၀င္ေအာင္၊ လူေတြကို ၿခိမ္းေျခာက္ျခင္း၊ စည္း႐ုံးျခင္း ေပါ့ေနာ္၊ အမ်ိဳးမ်ိဳး ဖိအားေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဆဲြအားေသာ္လည္းေကာင္း၊ လုပ္သြားတယ္ဆုိတာေတြ႔ရတယ္ဆုိတာကို က်ေနာ္တုိ႔ ေတြ႔ရတယ္။ သို႔ေသာ္ ဟိုဘက္ ဒီဘက္ေျပာၾကားခ်က္ေတြရွိေနတယ္ဆုိတာေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ကလက္ခံတယ္။ သို႔ေသာ္ တကယ္တမ္း identify လုပ္ဖို႔က ၊ အဲဒီေန႔၊ အဲဒီအခ်ိန္မွာ၊ ျဖစ္စဥ္ကို ဗီြဒီယိုေသာ္ လည္းေကာင္း၊ အေထာက္အထားေသာ္လည္းေကာင္း၊ ရွိမွပဲ က်ေနာ္တုိ႔ကလုပ္လို႔ရမယ္။”

ARSA အၾကမ္းဖက္မႈေနာက္ပိုုင္း အစၥလမ္ဘာသာဝင္ေတြ အစုုလိုုက္ အျပံဳလိုုက္သတ္ျဖတ္ခံရတယ္လိုု႔ ႏိုုင္ငံ တကာမီဒီယာ ေတြေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ေဖာ္ထုုတ္ေရးသားလာၿပီး ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္ပိုုင္းကလည္း AP သတင္းဌာနက လည္းထုုတ္ေဖာ္ ေရးသားလာခဲ့တာရွိပါတယ္။ ရခိုုင္အေရးနဲ႔ပတ္သတ္လိုု႔ သတင္းသမားေတြအေနနဲ႔ သတင္းရယူအတည္ျပဳႏိုုင္ဖိုု႔ခက္ခဲမႈေတြရွိေနၿပီး ဒီအေပၚမွာ စံုု စမ္းစစ္ေဆးေဖာ္ထုုတ္တာမွာလည္း အခက္အခဲေတြရွိေနတာမိုု႔ အစိုုးရဘက္က လုုပ္ေဆာင္ေမးႏိုုင္မႈနဲ႔ပတ္သတ္လိုု႔ ဗီြအိုုေအက ေမးျမန္းတာနဲ႔ ပတ္သတ္ လိုု႔ ဦးေဇာ္ေဌးက

“ၿမိဳတုိင္းရင္းသားေတြသတ္ခံရတာ၊ ဟိႏၵဴဘာသာ၀င္ေတြ သတ္ခံရတဲ့ကိစၥမ်ိဳးေတြ ၾကေတာ့ ၊ ဘယ္သူမွ investigative journalism အေနနဲ႔ မေရးဘူး။ interest မရွိဘူး။ မမွ်တတဲ့အခါမွာ၊ မွ်မွ်တတဘက္မလိုက္ဘဲ ၊ ေဖာ္ျပႏုိင္တဲ့ မီဒီယာေတြကို ဦးစားေပးၿပီးေတာ့၊ မီဒီယာ access ေပးရတဲ့သေဘာေတြျဖစ္လာတယ္။ ဥပမာ-က်ေနာ္တုိ႔ ႐ုိက္တာသတင္းေရးသာေဖာ္ျပခ်က္မွာ ဗုဒၶဘာသာဆုိတဲ့အသုံးအႏႈန္းက ဆယ္ဂဏန္းေပါ့ေနာ္၊ ေတာ္ေတာ္ေလးမ်ားတယ္။ သူ႔ရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ကိုက၊ ဒါက ဘာသာေရးအရဆုိၿပီးေတာ့ ဆဲြေခၚသြားတဲ့ အေရးအသားမ်ိဳးေတြ ေတြ႔ရေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔က စိတ္မေကာင္းဘူး။”

"ျမန္မာႏုိင္ငံမွ အစုလိုက္အျပံဳလိုက္သတ္ျဖတ္မႈ”ဆိုတဲ့ အစီရင္ခံစာကို ရိုက္တာသတင္းဌာနက ထုတ္ျပန္လိုက္ၿပီးေနာက္ ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းမွာ လြတ္လပ္ၿပီး ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရတဲ့ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြကို ျမန္မာအစိုးရက ခြင့္ျပဳဖို႔ အေမရိကန္ႏိုင္ငံအပါအဝင္ ကုလသမဂၢအတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္ရံုး ကလည္း ေတာင္းဆိုုမႈ ေတြရွိလာခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုုေတာင္းဆိုုမႈေတြလုုပ္လာအၿပီး အစိုုးရဘက္က အခုုလိုု ထုုတ္ျပန္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္ရွင္။