By ဧရာဝတီ 16 February 2018
ရိုဟင္ဂ်ာ ေခၚ ဘဂၤလီမ်ားကို နည္းစနစ္တက် ဖိႏွိပ္ရာတြင္ နိုင္ငံေတာ္ အတိုင္ပင္ခံ ပုဂၢိဳလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္လည္း အလိုတူအလိုပါ ျဖစ္နိုင္ေၾကာင္း ကုလသမဂၢ၏ ျမန္မာနိုင္ငံဆိုင္ရာ လူ႕အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္က အခိုင္အမာ ေျပာၾကားလိုက္သည္။
ၿဗိတိန္ အသံလႊင့္ဌာန တခုျဖစ္သည့္ Channel 4 News ၏ ဝက္ဆိုက္တြင္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၁၄ ရက္ေန႕က ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ အင္တာဗ်ဴးတြင္ ကုလသမဂၢ၏ ျမန္မာနိုင္ငံဆိုင္ရာ လူ႕အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ ယန္ဟီးလီ Yangee Lee က ၾသဂုတ္လ အတြင္းက ARSA စစ္ေသြးႂကြတို႔၏ တိုက္ခိုက္မႈေၾကာင့္ လုံၿခဳံေရးတပ္ဖြဲ႕ဝင္မ်ား ေသဆုံးခဲ့ရၿပီးေနာက္ပိုင္း တပ္မေတာ္၏ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္းမွ နယ္ေျမရွင္းလင္းေရး စစ္ဆင္ေရးမ်ားတြင္ ဝင္ေရာက္ စြက္ဖက္ရန္ ပ်က္ကြက္ခဲ့ျခင္း အတြက္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို နိုင္ငံတကာတရား႐ုံးတခုသို႔ ေခၚယူရန္ အတြက္ ဆီေလွ်ာ္ေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ား ရွိေၾကာင္း ေျပာသည္။
ျမန္မာနိုင္ငံအတြင္းတြင္ အစုလိုက္အၿပဳံလိုက္ သတ္ျဖတ္ၿပီး ျမႇုပ္ႏွံထားသည့္ ေျမပုံမ်ား ပိုမို၍ ထပ္မံရွာေဖြေတြ႕နိုင္ဖြယ္ရွိ ေၾကာင္း သူ႕ကို ပုဂၢိဳလ္ေရးအရ ေျပာဆိုမႈမ်ား ရွိခဲ့သည္ဟု ယန္ဟီးလီက ေျပာေသာ္လည္း အေသးစိတ္ကို ေျပာဆိုခဲ့ျခင္း မရွိပါ။
အိမ္နီးခ်င္း ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ နိုင္ငံသို႔ ရိုဟင္ဂ်ာ ၆၅၀၀၀၀ ေက်ာ္ ထြက္ေျပးသည္ကို ျမင္ေတြ႕ခဲ့ရသည့္ တပ္မေတာ္၏ နယ္ေျမရွင္းလင္းေရး စစ္ဆင္ေရးမ်ားတြင္ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈ၏ လကၡဏာ အားလုံး ပါဝင္ေနသည္ဟု ယန္ဟီးလီက ေျပာသည္။
ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ အခန္းက႑ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေမးျမန္းသည့္ အခါ ယန္ဟီးလီက “သူက (ဘာေတြျဖစ္ေန သလဲဆိုတာကို) ျငင္းပယ္ေနတယ္ ဒါမွမဟုတ္ သူက အမွန္တကယ္ကို အလွမ္းကြာေနတယ္လို႔ က်မ ထင္ပါတယ္” ဟု ေျပာသည္။ နိုင္ငံေတာ္ အတိုင္ပင္ခံ ပုဂၢိဳလ္တြင္ တာဝန္မရွိဆိုသည္မွာ မျဖစ္နိုင္ဟု သူက ထပ္ေျပာသည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္း စုၾကည္က ထိုအျဖစ္မ်ား ရပ္တန႔္ေရးအတြက္ တစုံတရာ ျပဳလုပ္ရန္ ဥေပကၡာျပဳခဲ့ျခင္း သို႔မဟုတ္ အလိုတူအလိုပါ ျဖစ္ခဲ့ျခင္းမ်ားအတြက္ အျပစ္ရွိသည္ဟု သူယုံၾကည္ေၾကာင္းလည္း ယန္ဟီးလီက ေျပာသည္။
ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ခုံ႐ုံးတခုခုသို႔ ေရာက္လာေရး အခြင့္အလမ္းက အလြန္နည္းပါးသည္ဟု သူက ဆိုသည္။ ျမန္မာ နိုင္ငံသည္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇဝတ္မႈ တရား႐ုံး၏ အဖြဲ႕ဝင္ မဟုတ္သလို ကုလသမဂၢ လုံၿခဳံေရးေကာင္စီတြင္ တ႐ုတ္ နိုင္ငံက အၿမဲတမ္း အဖြဲ႕ဝင္ ျဖစ္ေနသည့္ အေနအထားေၾကာင့္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္၏ ရိုဟင္ဂ်ာမ်ားအေပၚ က်ဴးလြန္မႈက လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈ ျဖစ္သည္ဟု လုံၿခဳံေရးေကာင္စီက ေၾကညာဖြယ္ရာ ရွိလိမ့္မည္ မဟုတ္ေၾကာင္းလည္း ယန္ဟီးလီက ေျပာသည္။
ဒီဇင္ဘာလအတြင္း ျမန္မာအစိုးရက သူ ျမန္မာနိုင္ငံသို႔ ျပန္လာေရးကို တားျမစ္ေၾကာင္းႏွင့္ သူ၏ ရာထူး သက္တမ္း အတြင္းတြင္ ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္မႈမ်ားကို ႐ုပ္သိမ္းမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ယန္ဟီးလီကို အေၾကာင္းၾကားခဲ့သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ အေျခအေနအေပၚ ယန္ဟီးလီ၏ အစီရင္ခံမႈမ်ားက ဘက္လိုက္မႈရွိခဲ့ေၾကာင္း ျမန္မာအစိုးရႏွင့္ တပ္မေတာ္တို႔က သူ႕ကို ပိတ္ပင္တားျမစ္ျခင္း မျပဳမီ ၆ လ အလိုခန႔္တြင္ ေျပာၾကားခဲ့ၾကသည္။
သူ၏ အသက္အႏၲရာယ္ကို ၿခိမ္းေျခာက္မႈ အမ်ားအျပား ရရွိခဲ့ေၾကာင္းႏွင့္ သူ႕ကို လုပ္ႀကံရန္ စီစဥ္ထားသည့္ အားထုတ္မႈ တခုအတြက္ သတိေပးျခင္းကိုပင္ ခံရဖူးေၾကာင္း ယန္ဟီးလီက Channel 4 သို႔ေျပာသည္။
နိုင္ငံေတာ္ လွ်ို႔ဝွက္ခ်က္ ဥပေဒျဖင့္ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းခံထားရေသာ ရိုက္တာ သတင္းေထာက္ ၂ ဦးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေမး ျမန္းသည့္ အခါ ယန္ဟီးလီက သူတို႔ ၂ ဦးသည္ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ သတင္းရယူရင္း အမွန္တရားကို ရရွိရန္ အလြန္ပင္ နီးစပ္ခဲ့သည္ဟု ေျပာသည္။ တပ္မေတာ္က နိုင္ငံသားမ်ား၏ ပါးစပ္ကို ပိတ္ဆို႔သည့္ အစီအစဥ္တခုကို ထိေရာက္စြာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့ၿပီး ျပည္သူမ်ားက အျခားသူမ်ားကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုရန္ ေၾကာက္႐ြံ႕ေနသည္ဟု သူက ထပ္ေျပာသည္။
ဒီဇင္ဘာလအတြင္းတြင္ သမၼတ႐ုံး ၫႊန္ၾကားေရးမႉးခ်ဳပ္ ဦးေဇာ္ေဌးက ဧရာဝတီသို႔ ေပးပို႔ခဲ့ေသာ ျပန္ၾကားစာတေစာင္တြင္ ယန္ဟီးလီသည္ သူ၏ အလုပ္တြင္ သမာသမတ္က်ျခင္း မရွိသလို ဓမၼဓိဌာန္က်က် ေဆာင္႐ြက္ျခင္း မရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပ ထားသည္။
“သူ႕ အေပၚ ယုံၾကည္မႈ မရွိေတာ့ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔က နယူးေယာက္နဲ႕ ဂ်ီနီဗာမွာ ရွိတဲ့ ျမန္မာ အၿမဲတမ္း ကိုယ္ စားလွယ္ အဖြဲ႕ ကေနတဆင့္ နယူးေယာက္မွာ ရွိတဲ့ UNSG ႐ုံးနဲ႕ ဂ်ီနီဗာမွာ ရွိတဲ့ OHCHR ႐ုံးတို႔ကို အေၾကာင္းၾကားခဲ့ပါ တယ္” ဟု ဦးေဇာ္ေဌးက ေျပာသည္။
လူ႕အခြင့္အေရးေကာင္စီႏွင့္ ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံသို႔ အစီရင္ ခံနိုင္ရန္ အတြက္ အထူးကိုယ္စားလွယ္သည္ ျမန္မာနိုင္ငံသို႔ တႏွစ္လွ်င္ ၂ ႀကိမ္ လာေရာက္ရန္ လိုအပ္သည္။ စတင္ တာဝန္ယူသည့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ဇြန္လမွ စ၍ ျမန္ မာနိုင္ငံသို႔ ယန္ဟီးလီ ၆ ႀကိမ္လာေရာက္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။