အမ်ိဳးသားလံုၿခံဳေရးႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု၏ အနာဂတ္

*****************************************************
၁။ရခိုင္ျပသနာဟာဒီလိုအခ်ိန္တိုတိုအတြင္းမွာဘာေၾကာင့္နိဳင္ငံတကာျပသနာၾကီးအဆင့္ျဖစ္လာရလဲဆိုတာဟာ၊က်ြန္ေတာ့အျမင္ကိုေျပာရရင္ရခိုင္ျပည္နယ္ျပသနာနဲ႕ပတ္သက္ေနတဲ့အဖြဲ႕အစည္းေတြနိဳင္ငံေတြဟာအက်ိဳးစီးပြားေတြတူရာစုစည္းျပီးေတာ့ဒီလိုျပသနာၾကီးကိုေပၚလာေအာင္လုပ္ခဲ့ၾကတယ္။တခ်ိဳ႕ကေတာ့မဟာဗ်ဴဟာက်က်လုပ္တာျဖစ္ပါတယ္။UNလိုအဖြဲ႕ၾကီးကိုေတာင္ခ်ဳပ္ကိုင္ျပီးမီဒီယာေတြကိုခ်ဳပ္ကိုင္တယ္။Think Tank အဖြဲ႕ေတြကိုခ်ဳပ္ကိုင္တယ္၊ သိပၸံပညာရွင္ေတြကိုခ်ဳပ္ကိုင္တယ္၊ခ်မ္းသာတဲ့သူေတြကိုထိန္းခ်ဳပ္ထားတယ္၊အစိုးရေတြကိုလည္းထဲထဲ၀င္၀င္ပတ္သက္ေနတယ္၊လႊတ္ေတာ္ေတြထဲမွာလည္းသူတို႕အိပ္ထဲထည့္ထားတဲ့လူေတြရွိေနတယ္ဒီလိုလူေတြကဒီလိုျပသနာကိုဖန္တီးလာတဲ့အတြက္က်ြန္ေတာ္ကေတာ့မအံ့ၾသပါဘူး၊OICတို႕လိုISISလို၊အယ္ကိုင္ဒါလို၊ဘဂၤလားမွာလွဳပ္ရွားေနတဲ့ဂ်ီဟတ္အဖြဲ႕ေတြဟာအာရွကိုအေျချပဳဖို႕ၾကိဳးစားရာကက်ြန္ေတာ္တို႕ေမ်ွာ္မွန္းတာထက္ပိုျပီးအႏၱရာယ္ၾကီးလာေနတယ္ဆိုတာပထမဆံုးေျပာလိုပါတယ္။

၂။အမ်ိဳးသားလံုျခံဳေရးအက်ိဳးစီးပြားကိုသံုးသပ္ၾကတဲ့အခါေရွ႕အလားအလာscenarioေတြ ကိုစဥ္းစားၾကတဲ့အခါအႏၱရာယ္အရွိဆံုးျဖစ္နိဳင္ေျခေတြကိုလည္းထည့္ျပီးစဥ္းစားတြက္ခ်က္လုပ္ေဆာင္ရပါတယ္။လံုျခံဳေရးစီမံခ်က္ဆိုတာကိုယ့္အနားမွာရန္သူျဖစ္နိဳင္ေျခေတြစဥ္းစားလုပ္ေဆာင္မွတန္ကာက်ပါတယ္။၂၀၁၂မွာျဖစ္ခဲ့တဲ့ျပသနာကိုအဖြဲ႕ေတြဖြဲ႕ျပီးအျမန္လုပ္လို႕ျပသနာေအးသြားခဲ့တယ္။၂၀၁၆ခုေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့ျဖစ္ပံုကမတူေတာ့ဘူးကိုဖီအာနန္ေကာ္မရွင္ဆိုတာဖြဲ႕ျပီးတာနဲ႕မၾကာခင္မွာ၊တိုက္ခိုက္မွဴျဖစ္တယ္၊၂၀၁၂ကပံုစံနဲ႕မတူေတာ့ဘူး၊ျဖစ္ေနတဲ့ပံုစံဟာ၊ထိုင္းနိဳင္ငံမွာ၂၀၀၄ခုနွစ္ဇန္န၀ါရီလ၄ရက္ေန႕မွာ၊ထိုင္းအင္ဂ်င္နီယာတပ္ရင္းတစ္ရင္းလံုးကိုဗဟိုကင္းလက္နက္တိုက္ကို၀င္စီးျပီးေတာ့M16ရိုင္ဖယ္ေသနတ္အလက္(၁၀၀)လုယူသြားခဲ့တဲ့ျဖစ္စဥ္နဲ႕တူညီေနတာကိုက်ြန္ေတာ္ေဆာင္းပါးေရးျပီးအဲ့ဒီထဲကသတိေပးခဲ့ပါတယ္။

၃။ဒီအေျခအေနသည္ေရရွည္စစ္ပြဲအသြင္ျဖစ္လိမ့္မည္၊ေတာ္ေတာ္နွင့္မျပီး၊ေတာ္ေတာ္သတိထားရမယ္ဆိုျပီးအမွိဳက္ကစျပသာဒ္မီးမေလာင္ရေအာင္ဆိုတဲ့နာမည္နဲ႕က်ြန္ေတာ္အဲ့ဒီကထဲကေရးခဲ့ပါတယ္။ျဖစ္ေနတဲ့အေျခအေနေအးသြားတာနဲ႕လံုျခံဳေရးတပ္ေတြနိဳင္ငံတကာဖိအားေၾကာင့္ျပန္ရုတ္သိမ္းရတယ္။အဲ့ဒီကာလအတြင္းမွာပဲသူတို႕ဟာစုစည္းတယ္ျပင္ဆင္တယ္ေလ့က်င့္တယ္၊အားလံုးသိတဲ့အတိုင္းကိုဖီအာနန္အစီရင္ခံစာတင္သြင္းျပီး၂၄နာရီအတြင္းမွာပဲ၊ပိုျပီးၾကီးမားတဲ့အင္အားနဲ႕စခန္းေပါင္း(၃၀)အတိုက္ခံလိုက္ရတယ္။

၄။ဒါေတြဟာတိုက္ဆိုင္မွဴလား၊မဟာဗ်ဴဟာက်က်စီမံခ်က္ေတြလား၊အိႏၵိယနဲ႕ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဘက္ကရတဲ့ေထာက္လွမ္းေရးသတင္းေတြအရ၊ကိုဖီအာနန္လာတာနဲ႕လာျပီလား၊လုပ္လိုက္ေတာ့ကြာ၊ဆိုတဲ့အမိန္႕ေပးခ်က္ေတြၾကားျဖတ္ရရွိခဲ့ပါတယ္။ဒီအခ်က္ေတြဟာစနစ္တက်နဲ႕ဟန္ခ်က္ညီေဆာင္ရြက္ေနတဲ့သက္ေသေတြျဖစ္ျပီးတစ္စထက္တစ္စၾကီးမားတဲ့လွဳပ္ရွားမွဴၾကီးျဖစ္ေပၚလာဖို႕စီမံေနတာပဲျဖစ္ပါတယ္။
၅။အၾကမ္းဖက္ခံရရံုတင္မက၊သံတမန္ေရးအရနိဳင္ငံေရးအရဖိအားေပးမွဴေတြကလည္းတစ္ဆင့္ျပီးတစ္ဆင့္တိုးတက္လာတာလည္းေတြ႕ရမွာျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္မို႕က်ြန္ေတာ္ဆက္တင္ျပမည့္ေရွ႕အလားအလာscenarioေတြဟာအလြန္အက်ဴးေၾကာက္ေနတာပါကြာလို႕မထင္ၾကေစလိုပါဘူး။စိုးရိမ္တယ္ဆိုတာအမ်ိဳးသားလံုျခံဳေရးအတြက္စဥ္းစားၾကရင္ဘယ္ေတာ့မွလြန္တာမရွိပါဘူး၊အဆံုးစြန္အထိစဥ္းစားတြက္ဆထားၾကရမွာျဖစ္လို႕ဒီျဖစ္နိဳင္ေျခေတြအေပၚဘယ္လိုတုန္႕ျပန္မလဲ၊ဘယ္လို၀ိုင္း၀န္းကာကြယ္ၾကမလဲဆိုတာကိုပဲဆက္ျပီးသံုးသပ္နိဳင္ေအာင္တင္ျပတာျဖစ္ပါတယ္။

၆။ပထမဆံုးရင္ဆိုင္ရမည့္ေရွ႕အလားအလာscenarioကေတာ့့ဘဂၤလားေရာက္ဘဂၤါလီေတြကိုျပန္လက္ခံရမည့္အစီအစဥ္ျဖစ္ပါတယ္။ဒါကနွစ္ၾကိမ္ၾကံဳခဲ့ပါတယ္။၁၉၇၀ျပည့္လြန္နွစ္ေတြမွာနဂါးမင္းစစ္ဆင္ေရးကလူေတြကို၊ဟသၤာစီမံခ်က္ေတြနဲ႕ျပန္လက္ခံခဲ့ရပါတယ္။

၁၉၉၀-၉၁ပတ္၀န္းက်င္မွာလည္းေနာက္တစ္ၾကိမ္ျဖစ္ခဲ့ျပီးပိုပိုျပီးေတာ့ေျပးတဲ့သူေတြမ်ားလာသလိုလက္ခံရတဲ့သူေတြကလည္းပိုပိုျပီးမ်ားလာခဲ့တဲ့အျပင္အခုတစ္ခါမွာေတာ့စံခ်ိန္တင္ေအာင္ျဖစ္သြားပါျပီ။ဒါေပမည့္ေရွ႕အစဥ္အဆက္အရကိုယ့္ဆီကထြက္သြားပါတယ္ဆိုတဲ့လူေတြကိုေတာ့ျပန္လက္ခံလို႕မရဘူး၊သို႕ေသာ္လည္းဘယ္လိုလက္ခံမလဲ၊လက္ခံရင္ဘာေတြျဖစ္လာမလဲဆိုတာစဥ္းစားဖို႕လိုပါတယ္။

၇။တစ္ဖက္ကေျပာတာေတာ့(၈)သိန္းတို႕(၆)သိန္းတို႕တခ်ဳိ႕ကလည္းတစ္သန္းနီးပါးေျပာလိုေျပာနဲ႕အမ်ိဳးမ်ိဳးေျပာေနၾကပါတယ္။သို႕ေသာ္၊ဒီလူေတြကိုျပန္လက္ခံဖို႕ကလည္းလက္မွတ္ေတြထိုးျပီးေနျပီ၊လက္မခံလိုလည္းမျဖစ္ျပန္၊နိဳင္ငံတကာကလည္းအထူးသျဖင့္အေနာက္နိဳင္ငံေတြေပါ့ေလ၊သူတို႕ကလည္းအျမန္ဆံုးျပန္လက္ခံဖို႕ကိုဖိအားေပးေနၾကျပီ။ပထမအဆင့္အေနနဲ႕ျပန္လက္မခံမွာသူတို႕ေတာ္ေတာ္ေၾကာက္တယ္။တစ္ခါလက္ခံမယ္ဆိုေတာ့ျမန္ျမန္လက္ခံေပးပါဆိုျပီးထပ္Pressure ေပးျပန္တယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့Humanitarian Perspective View အရသူတို႕ေတြဟာ သူမ်ားေနရာမွာဆင္းဆင္းရဲရဲနဲ႕ေနရတယ္ဘာညာေပါ့။

၈။ဒီဘက္ကလူေတြက်ေတာ့သူတို႕ျပန္လာလို႕ရွိရင္သူတို႕(၅)နွစ္အတြင္းမွာ(၃)ၾကိမ္ေျပးခဲ့ရျပီးျပီဒီတစ္ခါေျပးရရင္ေျပးနိဳင္ပါေတာ့မလား၊သူတို႕ကိုယ္သူတို႕ကာကြယ္နိဳင္ပါေတာ့မလား၊(၉၆%)ရွိေနတဲ့ဒီတစိမ္းေတြၾကားထဲမွာသူတို႕ေနဖို႕ရွင္သန္ဖို႕ျဖစ္နိဳင္ပါေတာ့မလား၊ျပီးခဲ့တဲ့(၇၀)ျပည့္လြန္နွစ္ေတြ(၉၀)ျပည့္လြန္နွစ္ေတြကျဖစ္စဥ္ေတြနဲ႕မတူတာကထြက္သြားတဲ့ဘဂၤါလီေတြဟာလူေတြအကုန္သတ္သြားတယ္၊အားလံုးသိတဲ့အတိုင္းျမိဳ၊ဒိုင္းနက္၊ရခိုင္၊ဟိျႏဴေတြေရာအားလံုးကိုရက္ရက္စက္စက္သတ္သြားခဲ့တယ္။ဒါေၾကာင့္ဒီလူေတြျပန္လာရင္ဒါမ်ိဳးထပ္ျဖစ္လာဦးမွာလား၊တခ်ိဳ႕ကလည္းသူသတ္ရင္ကိုယ္ကလည္းသတ္မယ္ဆိုတဲ့နာက်ည္းမွဴေတြေပၚေပါက္ေနျပီ။

၉။ေၾကာက္ရြံ႕မွဴေတြနာက်ည္းမွဴေတြနဲ႕ျဖစ္ေနတဲ့ေဒသခံေတြအေပၚမွာသူတို႕ျပန္လာမွာကိုမလိုလားမွဴေတြကအေတာ္ကိုၾကီးမားေနပါတယ္။ေနာက္တစ္ခ်က္က(၁၉၉၂)ဒါမွမဟုတ္(၁၉၉၃)သေဘာတူခ်က္ေတြနဲ႕ျပန္လက္ခံရမယ္ဆိုရင္၊လက္ခံမည့္သူေတြအတြက္မွတ္ပံုတင္ရမွာေတြ၊စစ္ေဆးရမွာေတြ၊ရခိုင္ျပည္နယ္မွာေနခဲ့သူဟုတ္မဟုတ္စစ္ေဆးရတာေတြဟာအခ်ိန္ေတာ္ေတာ္ယူရတာျဖစ္ပါတယ္။(၉၀)ခုနွစ္ေနာက္ပို္င္းလက္ခံတဲ့က်ြန္ေတာ့အေတြ႕အၾကံဳအရေသာင္းဂ႑န္းေတာင္အခ်ိန္အေတာ္ၾကာမွတ္ပံုတင္ရတာျဖစ္ပါတယ္။အဲ့ဒီတုန္းက၄နွစ္ကေနေျခာက္နွစ္နီးပါးၾကာခဲ့ပါတယ္။

၁၀။သူတို႕ေျပာလို႕သာ(၅)ရက္အတြင္းမွာလူေျခာက္သိန္းျဖစ္သြားတယ္ေျပာတာတကယ္တမ္းက်ေတာ့၊နတ္ျမစ္ကိုျပန္ကူးျပီးေခၚရတဲ့အလုပ္ကပို႕ေဆာင္ေရးနဲ႕ေထာက္ပံ့ေရးအခက္အခဲေတြေၾကာင့္အခ်ိန္ကေတာ့ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ယူရမွာျဖစ္ပါတယ္။ဒီလိုဆိုအခ်ိန္ၾကာလာတာနဲ႕အမ်ွဘာျဖစ္မလဲဆိုရင္၊ပြင့္လင္းစြာေျပာရရင္ဟိုဘက္ေရာက္သြားတဲ့ဘဂၤါလီေတြကသိပ္ျပန္မလာခ်င္ၾကေတာ့ဘူး၊(၉၀)ျပည့္နွစ္လက္ခံတုန္းကနွစ္ေသာင္းဟိုဖက္မွာက်န္ခဲ့တယ္ဆိုတာျပန္မလာခ်င္လို႕၊စစ္တေကာင္းမွာစက္ရံုသစ္ေတြေပၚလာေတာ့အဲ့ဒီမွာတရားမ၀င္အလုပ္သမားေတြအျဖစ္သြားအလုပ္လုပ္ၾကတယ္။

၁၁။တခ်ဳိ႕ကေတာ့ဘဂၤလားေဒ့ရွ္Passportယူျပီးအျပင္ထြက္အလုပ္လုပ္ၾကတယ္၊တခ်ိဳ႕ကBoatPeopleဆိုျပီးထိုင္းေတာင္ပိုင္းနဲ႕မေလးကိုသြားတယ္၊သူတို႕လုပ္ခဲ့တာေတြကအင္မတန္ရက္စက္တာေၾကာင့္ကလဲ့စားေခ်ခံရမွာေၾကာက္ျပီးျပန္မလာခ်င္တဲ့သူေတြလည္းအမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ဒါေၾကာင့္မိမိသေဘာအရျပန္လာရမယ္ဆိုရင္ျပန္မလာခ်င္သူေတြကပိုမ်ားလိမ့္မယ္။ဒါေပမည့္လည္းဘယ္သူမွျပန္မလာခ်င္ေတာ့ဘူးဆိုတာမ်ိဳးကိုလည္းနိဳင္ငံတကာကလက္ခံမွာမဟုတ္ဘူး၊အဲ့ဒီေတာ့သူတို႕ဟာျပန္သြင္းခ်င္တာေလ၊ဒီေတာ့ဟိုဘက္မွာလည္းရွဳပ္ေထြးေနလိမ့္မယ္။အခုေတာင္ေဒသခံဘဂၤါလီေတြနဲ႕ျပသနာျဖစ္ေနၾကတယ္။ေျပးလာတဲ့ဘဂၤါလီေတြကိုမလိုလားၾကေတာ့ဘူး။
၁၂။အဲ့ဒီအေျခအေနမွာအျမတ္ထုတ္ဖို႕ကေတာ့အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕ေတြပဲျဖစ္တယ္။အေရွ႕အလယ္ပိုင္းမွာက်ဆံုးတယ္၊မာရာ၀ီမွာသူတို႕မေအာင္ျမင္လိုက္ဘူး၊ဒီေတာ့ထြက္ေျပးဘဂၤါလီေတြထဲမွာရယ္ဒီကယ္အစြန္းေရာက္စိတ္သြင္းထားတဲ့လူငယ္ေတြေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာအၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕ေတြရဲ႕လူသစ္ေတြျဖစ္လာနိဳင္တဲ့ျပသနာလည္းရွိလာေနပါတယ္။

၁၃။ဘဂၤလားကJNBဆိုတဲ့အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕ဟာဘဂၤလားေဒ့ရွ္မွာေဖာက္ခြဲဖ်က္ဆီးေရးပညာထူးခ်ြန္တဲ့အဖြဲ႕ပါ၊သူတို႕ဟာဘဂၤလားမွာတစ္ခ်ိန္တည္းမွာဗံုးအလံုးရာနဲ႕ခ်ီျပီးေဖာက္ခြဲဖ်က္ဆီးခဲ့တဲ့အေတြ႕အၾကံဳရွိပါတယ္။အဲ့ဒီအဖြဲ႕ကပဲARSAကိုဗံုးလုပ္နည္းသင္ေပးခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။အဲ့ဒီအဖြဲ႕အစည္းေတြဟာဘဂၤလားရဲ႕အတိုက္အခံပါတီေတြျဖစ္တဲ့BNP၊ဂ်မားအစ္စလမ္မီတို႕နဲ႕အဆက္အသြယ္ရွိေနပါတယ္။အဲ့ဒီပါတီေတြကလည္းလာမည့္(၂၀၁၉)ခုနွစ္မွာဘဂၤလားမွာအေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပတဲ့အခါ၊လက္ရွိရွိတ္ဟာဆီနာရဲ႕အ၀ါေမလိပါတီကိုျဖဳတ္ခ်ဖို႕ကသာမန္အတိုင္းဆိုျပဳတ္က်မွာမဟုတ္ဘူး၊ဒီေတာ့လူထုနဲ႕အံုၾကြမွဴလုပ္ျပီးျဖဳတ္ခ်ေရးျပင္ဆင္ေနတဲ့အတြက္ဒီျပသနာကိုရွဴေထာင့္တစ္ခုကေနၾကီးမားလာေအာင္ဖန္တီးလာတဲ့အေျခအေနျဖစ္ပါတယ္။

၁၄။တစ္ဘက္မွာသူတို႕ဟာOICအဖြဲ႕၀င္ျဖစ္တဲ့အတြက္OICရဲ႕ဖိအားအရဒီျပသနာကိုေဆာင္ရြက္ေနသလိုနိဳင္ငံေရးအရလည္းဒီျပသနာကသူတို႕အတြက္ၾကီးမားတဲ့အႏၱရာယ္ျဖစ္ေနတယ္။တစ္ဘက္ကလည္းအိႏၵိယနဲ႕ပါကစၥတန္ျဖစ္ေနတဲ့ျပသနာၾကီးကဒီထဲမွာပါ၀င္ပတ္သက္လာျပီးISIတို႕လိုပါကစၥတန္ေထာက္လွမ္းေရးေတြကအိႏၵိယအေရွ႕ေျမာက္ေဒသကိုထိုးေဖာက္ဖို႕ပါ၀င္လာတာရွိေနျပီးအလြန္ရွဳပ္ေထြးေနပါတယ္။
၁၅။ဒီလိုေရရွည္ျဖစ္လာရင္ျမန္မာနဲ႕ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ၾကားမွာဘာျဖစ္လာနိဳင္သလဲဆိုေတာ့၊ဘဂၤလားကဒီျပသနာထုပ္ၾကီးကိုၾကာၾကာမထားခ်င္ဘူး၊ဒီဖက္ကလည္းမစစ္ေဆးဘဲလက္ခံဖို႕ကမျဖစ္နိဳင္ဘူး။အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာကလည္းအတင္းအၾကပ္တြန္းပို႕မွာပဲ၊အဲ့ဒီအခါမွာအခ်ိန္ၾကာတာနဲ႕အမ်ွဘဂၤါလီေတြဟာဘဂၤလားကေနရရာနည္းနဲ႕အျပင္ထြက္ၾကလိမ့္မယ္။ပြင့္လင္းရာသီေရာက္လာျပီဆိုေတာ့BoatPeopleေတြထပ္ေပၚလာဦးမယ္။ေပၚလာရင္က်ြန္ေတာ္တို႕ကထပ္ျပီးေရာခံရဦးမယ္။ဒါေတြဟာျပန္လည္လက္ခံေရးျပသနာတစ္ခုတည္းမွာတင္ထပ္ျဖစ္လာမည့္အေျခအေနေတြပါ။

၁၆။ျပန္ေရာက္လာျပီဆိုဦးေတာ့NVCကဒ္ေတြေပးဖို႕မွတ္ပံုတင္ေတြစိစစ္ထုတ္ေပးဖို႕အတြက္လိုအပ္တာေတြအခ်က္အလက္အေထာက္အထားေတြသူတို႕မွာမရွိေတာ့ဘူးဆိုျပီးလုပ္လာမည့္ျပသနာေတြရွိပါတယ္။စစ္မည့္နည္းေတြကေတာ့ယခင္ဆြဲတင္စစ္စာရင္းေတြတိုက္စစ္မယ္Biometricေတြနဲ႕စစ္မယ္ေျပာေနေပမည့္အဲ့ဒီလိုစစ္ေနတဲ့အခ်ိန္သူတို႕ကိုဘယ္လိုထားမလဲ၊ဘယ္လိုဆက္ဆံမွာလဲ၊ဆိုတာအေရးၾကီးပါတယ္။နိဳင္ငံတကာကဘယ္ေလာက္ေတာင္ဖိအားေပးေနလဲဆိုရင္ Verification Process လုပ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာေတာင္သူတို႕ကိုလြတ္လပ္စြာ သြားခြင့္ေပးရမယ္ဆိုတာေတြပါေနျပီ၊အဲ့ဒါမ်ိဳးသာလႊတ္ေပးလိုက္ရင္အခုၾသစေတးလ်ွမွာျဖစ္ေနတာပါပူ၀ါနယူးဂီနီမွာ၊ဒုကၡသည္စခန္းေတြေဆာက္ျပီးေတာ့ပို႕ထားရတယ္။အဲ့ဒီစခန္းေတြကျပသနာေပးလို႕ဆိုျပီးဒုကၡသည္စခန္းကိုပိတ္ျပီးနွင္ထုတ္တာမထြက္ဘူး၊ေပျပီးေနေနတယ္။ေပျပီးေနေတာ့ဘာမွလည္းလုပ္လို႕မရဘူး။ဒီျပသနာေတြကၾသစေတးလ်ွလိုနိဳင္ငံမွာေတာင္ျဖစ္ေနတာက်ြန္ေတာ္တို႕ဆီမွာလည္းဆြဲေဆာင္လို႕ရမယ္လို႕မထင္ပါဘူး။

၁၇။၁၉၈၂နိဳင္ငံသားဥပေဒကိုလည္းလိုအပ္သလိုျပင္ဆင္ဖို႕ဖိအားေပးေနတာေတြလည္းအားလံုးသိပါတယ္။တကယ္လို႕ဖိအားေပးတဲ့အတိုင္းလိုက္လုပ္ခဲ့ရင္အမ်ိဳးသားေရးအင္အားစုေတြရဲ႕ျပင္းထန္တဲ့ဆန္႕က်င္မွဴေတြၾကားမွာနွစ္ဘက္ညပ္ေတာ့မည့္အေျခအေနေတြရွိပါတယ္။ဒီျပသနာကိုဘယ္လိုျဖတ္ေက်ာ္ၾကမလဲဆိုတဲ့ေရွ႕အလားအလာscenarioေနာက္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။

၁၈။ေနာက္တစ္ခုကResettlement Processျဖစ္ပါတယ္။ျပန္လာျပီးမွေန ရာမခ်လို႕ကမျဖစ္ ၊နိဳင္ငံတကာကမူရင္းရြာေတြမွာပဲျပန္ေနရာခ်ဖို႕ဖိအားေပးေနျပန္၊သိတဲ့အတိုင္းသူတို႕ရြာေတြဟာဆက္သြယ္ေရးအခ်က္အခ်ာက်တဲ့ေနရာေတြပိတ္ေနရာယူထားတယ္။လူနဲစုတိုင္းရင္းသားေတြကေျပးစရာရွိတာေတာင္ေျပးမရဘဲေတာထဲမွာထမင္းငတ္ျပီး(၅)ရက္ေလာက္ပုန္းေနျပီးတပ္ကသြားေခၚမွျပန္လာရတဲ့ဘ၀ေတြျဖစ္ေနတယ္။အဲ့ဒီအတိုင္းျပန္ထားရင္တကယ္လို႕ေနာက္တစ္ခါထပ္ျဖစ္လာရင္ဘယ္လိုလုပ္မလဲ။မထားဘဲၾသစေတးလ်ွလိုျခံခတ္ျပီးပိတ္ထားရင္ေရာ၊နိုင္ငံတကာကခြဲျခားပိတ္ဆို႕ခံထားရသူေတြဆိုျပီးေျပာလာဦးမယ္။သူ႕ေနရာသူထားလိုက္ရင္က်ြန္ေတာ္တို႕တိုင္းရင္းသားေတြဟာေျမေခြးအုပ္ထဲကိုၾကက္ေတြထည့္လိုက္သလိုျဖစ္သြားမွာစဥ္းစားဖို႕လိုပါတယ္။

၁၉။ဘယ္သူမွ၀င္လာမည့္ဘဂၤါလီေတြနဲ႕မေနခ်င္ၾကေတာ့ဘူးမေနနိဳင္ၾကေတာ့ဘူး၊ဘဂၤါလီေတြ၀င္လာရင္သူတို႕ထြက္ေတာ့မယ္ခ်ည္းေျပာေနၾကျပီ၊အဲ့သည္လိုျဖစ္လာရင္ဘဂၤါလီေတြခ်ည္းေနတဲ့နယ္ေျမေတြျဖစ္ေပၚလာျပီးသူတို႕ဟာသူတို႕Self Rule ထူေထာင္ခြင့္ေပးလိုက္ သလိုျဖစ္သြားေတာ့မယ္။သူတို႕ဟာကိုလိုနီေခတ္ထဲကေမာ္လ၀ီေတြဦးစီးအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ရွရီယာအုပ္ခ်ဳပ္မွဴစနစ္ရွိျပီးေနျပီျဖစ္ပါတယ္။ဘာသာေရးၾသဇာနဲ႕နိဳင္ငံေရးအာဏာကိုအတူတစ္ကြတြဲဖက္တည္ေဆာက္ထားျပီးျဖစ္ေနတယ္။ဒါဟာISISေတြေျပာေနတဲ့ခါလီဖိတ္ဆိုတဲ့ de facto ပံုစံမ်ိဳးျဖစ္သြားနိဳင္ပါတယ္။

၂၀။Rule of Law နဲ႕ National Security ေတြခ်ိဳးေဖာက္ခံေနရပါျပီ။ လက္ရွိလည္းအခုလည္းIEDဗံုးေတြနဲ႕တိုက္ခံေနရသလိုေထာက္လွမ္းေရးသတင္းေတြအရအၾကမ္းဖက္ေတြကိုအေရွ႕အလယ္ပိုင္းကအၾကမ္းဖက္သမားေတြပူးေပါင္းစိမ့္၀င္ေနျပီ၊ဆိုတာေတြသာမကAAဆိုတဲ့ေသာင္းက်န္းသူေတြကပါတပ္မေတာ္ကိုတိုက္ခိုက္လာတာေတြေတြ႕နိဳင္ပါတယ္။ဒါေၾကာင့္အခုသာျပန္မ၀င္ေသးခင္ေအးခ်မ္းေနေပမည့္ျပန္ေရာက္လာတာနဲ႕တိုက္ခိုက္မွဴၾကီးေတြထပ္မံျဖစ္ေပၚလာမွာျဖစ္ပါတယ္။

၂၁။ျပသနာေတြျပန္ေပၚလာရင္တည္ျငိမ္မွဴမရနိုင္ေတာ့ပါ၊မလံုျခံဳရင္စီးပြားေရးမလုပ္နိဳင္ပါဘူး၊အခုလုပ္ေနတဲ့ဖြံ႕ျဖိဳးေရးလုပ္ငန္းေတြမလြယ္ပါဘူး၊ခိုင္မာတဲ့လံုျခံဳေရးအစီအမံေတြရွိဖို႕လိုေနပါတယ္။ဒါေပမည့္လံုျခံဳေရးလုပ္ျပန္ေတာ့ဒီရြာထဲကလူေတြကပဲလာသတ္မွာ၊လာသတ္ျပန္ေတာ့တပ္ကပစ္ျပန္ေတာ့လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ပါတယ္ေအာ္ၾကမယ္။ဒီေတာ့လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕ေတြအတြက္လည္းအခက္အခဲျဖစ္မွာျဖစ္သလိုနိဳင္ငံတကာကလည္းဒီေလာက္ေတာင္ျဖစ္လာရင္Respondsibility to Protect ဆိုတဲ့ R2Pအဖြဲ႕ေတြ၀င္ မွျဖစ္ေတာ့မယ္ဆိုတာမ်ိဳးေတြျဖစ္လာနိဳင္ပါတယ္။

၂၂။R2Pမွာလိုအပ္ခ်က္ထဲမွာတစ္ခုကEthnic Cleansing ဆိုတဲ့လူမ်ိဳးႏြယ္တစ္ခုခ်င္းအလိုက္ ရွင္းလင္းသတ္ျဖတ္တာပဲျဖစ္ပါတယ္။ဒီလုိစြပ္စြဲခ်က္ေတြကိုက်ားက်ားမီးယပ္လုပ္ေနရင္ေတာ့၊တကယ္တမ္းမ်ိဳးျဖဳတ္ခံေနရတာကက်ြန္ေတာ္တို႕မ်ိဳးႏြယ္စုေတြ၊ေၾကညာျပီးေျပာေနတာကသူတို႕လူမ်ားစုေတြ၊ကအသတ္ခံရသလိုယံုၾကည္ေလာက္တဲ့အေထာက္အထားေတြရွိတယ္ဆိုျပီးစြပ္စြဲခံရတဲ့တရားခံျဖစ္ရေတာ့မည့္အေျခအေနေတြျဖစ္လာေနပါတယ္။
၂၃။ဒီလိုျပည္ပဖိအားေတြ

ကိုထိထိေရာက္ေရာက္မတုန္႕ျပန္ရင္ျပည္တြင္းကမေက်နပ္မွဴေတြကေနဘာသာေရးရုန္းရင္းဆံခတ္မွဴေတြအျဖစ္တစ္နိဳင္ငံလံုးကိုျပန္႕နွံ႕သြားမွာကိုက်ြန္ေတာ္စိုးရိမ္ပါတယ္။
၂၄။ေနာက္တစ္ခုကနိဳင္ငံတကာကဖိအားေတြကတပ္မေတာ္ကိုပဲဦးတည္ေနတာေတြ႕ရပါတယ္။တပ္မေတာ္ကမလုပ္လို႕လည္းမျဖစ္၊နိုင္ငံတကာဖိအားကိုေက်ာ္လြန္ေအာင္ေျခခ်ဳပ္နဲ႕လုပ္ေနရတာျဖစ္ေနသလို၊တစ္ဖက္ကအၾကမ္းဖက္သမားေတြကဒါေတြကိုအခြင့္ေကာင္းယူလာမွာစိုးရိမ္ပါတယ္။

၂၅။အစိုးရိမ္ဆံုးကေတာ့DominoEffectျဖစ္ပါတယ္၊ကိုဆိုဗိုမွာလိုတစ္ဖက္သတ္လြတ္လပ္ေရးအေၾကညာခံရမွာမ်ိဳး၊New State တစ္ခုေပၚလာနိဳင္ပါတယ္ဒီလိုျဖစ္လာရင္ျငိမ္းခ်မ္းေရး ညီလာခံကတိုင္းရင္းသားေတြဟာဘဂၤါလီေတြေတာင္ခြဲထြက္သြားရင္သူတို႕ေရာကိုယ္ပိုင္ခြဲထြက္ခြင့္မရွိဘူးလားဆိုတဲ့ျပသနာသစ္ေတြေပၚလာနိဳင္ပါတယ္။ဖဲခ်ပ္တစ္ခုလဲတာနဲ႕က်န္တဲ့ဖဲခ်ပ္ေတြလဲနိဳင္ပါတယ္။ျပည္ေထာင္စုၾကီးတစ္ခုလံုးျဖတ္ကနဲဲျပိဳလဲသြားနိုဳင္ပါတယ္။ဒါေတြကိုသတိထားဖို႕ျဖစ္ပါတယ္။

၂၆။မျဖစ္ပါေစနဲ႕ဆုေတာင္းပါတယ္။မျဖစ္ေစလိုပါ။က်ြန္ေတာ္တို႕ရဲ႕လံုျခံဳေရးကိုမေလ်ွာ႕ေစလိုပါလုပ္ေစလိုပါတယ္။တိုင္းရင္းသားေတြလံုျခံဳေရးကိုလုပ္ေပးဖို႕လိုပါတယ္။ေနာက္တစ္ခုကUnion Solidarity ျဖစ္ပါတယ္။Unityလို႕မေျပာပါ။Solidarityဆိုတဲ့တေသြးတည္း တစ္သားတည္း ဆိုတဲ့အစိုင္အခဲၾကီးတစ္ခုအေနနဲ႕အမ်ိဳးသားစည္းလံုးညီညြတ္မွဴခိုင္မာေနဖို႕လိုေနပါတယ္။

က်ြန္ေတာ္တို႕တစ္နိဳင္ငံတည္းနဲ႕ေတာ့မရင္ဆိုင္နိဳင္ဘူးDeplomatic Counter Balance ကိုယ့္မိတ္ေဆြနိဳင္ငံေတြအေပၚမွာ၊ပိုျပီးရင္းနွီးတဲ့ဆက္ဆံမွဴမ်ိဳးေတြျပန္ထူေထာင္မွရေတာ့မည့္အေျခအေနျဖစ္ပါတယ္။

၂၇။လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံၾကီးေတြဟာသူတို႕ရဲ႕ကိုယ္က်ိဳးစီးပြားနဲ႕ယွဥ္လာရင္လစ္ဘရယ္ကိုထားခဲ့ၾကတာပါ။တကယ္ကမၻာၾကီးမွာလႊမ္းမိုးေနတာကPower Politics ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကိုက်ြန္ေတာ္တို႕နားလည္ၾကဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ေနာက္တစ္ခုကမီဒီယာေတြပါ။အုပ္စီးထားတဲ့အဖြဲ႕ေတြရွိေနတဲ့အတြက္ရရာနည္းလမ္းနဲ႕ထိုးေဖာက္ၾကဖို႕လူတိုင္းမွာတာ၀န္ရွိပါတယ္။အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕ေတြဟာနယ္စပ္အနွံ႕ေရာက္ေနၾကပါတယ္။ရခိုင္ျပည္နယ္တင္မဟုတ္ပါဘူးဒါကိုသတိထားဖို႕လိုပါတယ္။

၂၈။ေနာက္ဆံုးေျပာခ်င္တာကNation Branding ျမန္မာနိဳင္ငံရဲ႕ေကာင္းကြက္၊ျမင့္ျမတ္တဲ့ ပံုရိပ္ေတြကို၀ိုင္းျပီးကာကြယ္ၾကပါလို႕ေတာင္းဆိုရင္းနိဂံုးခ်ဳပ္ပါတယ္။